To najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie upamiętniające mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Jakie tradycje z nim się wiążą?
Wielkanoc jest świętem ruchomym – przypada w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca, czyli między 22 marca a 25 kwietnia. Świętowanie rozpoczyna się w sobotę, po zapadnięciu zmroku – to echo tradycji żydowskiej, zgodnie z którą po zmroku zaczyna się już kolejny dzień.
Rozpoczyna ją Wigilia Paschalna, podczas której zapalany jest paschał – wielka woskowa świeca, symbol zmartwychwstałego Chrystusa. W kościołach wschodnich odprawiana jest też uroczysta msza zwana Jutrznią paschalną. W kościołach protestanckich niedziela ta jest dniem radości i śpiewu i taki też radosny charakter mają wszystkie nabożeństwa oraz spotkania odprawiane tego dnia.
W polskiej tradycji przyjęło się odprawianie uroczystej mszy rezurekcyjnej o poranku (resurrectio łac. oznacza zmartwychwstanie), a mszę zapowiada uroczyste bicie w dzwony – przez cały czas postu poprzedzający Wielkanoc dzwony milczą. Mszę poprzedza uroczysta procesja z Najświętszym Sakramentem rozpoczynająca się od Grobu Pańskiego i obchodząca świątynię. Wierni witają się pozdrowieniem “Chrystus zmartwychwstał”, na co trzeba odpowiedzieć “Zmartwychwstał prawdziwie” lub “prawdziwie powstał”. W tym roku, zgodnie z ograniczeniami, i msza, i procesja, odbędą się w bardzo szczupłym gronie do 5 osób ze względu na koronawirusa, a większość wierzących obejrzy mszę w telewizji.
Po mszy rodzina zasiada do świątecznego śniadania, które rozpoczyna się od dzielenia poświęconym jajkiem i składania życzeń. Na stole, poza koszyczkiem ze święconką i barankiem, powinny się znaleźć bukiety bazi i wiosennych kwiatów – w Poznaniu był to zawsze barwinek. Wśród dań obowiązkowy jest żurek i biała kiełbasa wielkopolska, a także babki różnego rodzaju. Mazurki zawsze były tu mniej popularne niż na wschodzie Polski.
Oczywiście na stole musi być również talerz z pisankami. Jajka są symbolem odrodzenia i nowego życia od zarania dziejów. Znajdowały się na wiosennych świątecznych stołach u Słowian jeszcze przed przyjęciem chrześcijaństwa. Bo Słowianie po pierwszej równonocnej pełni księżyca obchodzili radosne i huczne święto wiosny.
Równie pogańskimi elementami są zajączki obecne na stołach – wiąże się to z germańską legendą o bogini Asterze, zwanej też Ostara lub Eostre, które to imiona są pochodnymi babilońskiej Isztar i asyryjskiej Astarte. Pewnego razu bogini wędrowała zimą po świecie i znalazła na śniegu rannego ptaka. Użaliła się nad nim i zamieniła go w zająca, który, jako pokryty ciepłym futerkiem, znacznie lepiej znosił zimowe chłody, a on w podzięce za uratowanie życia podarował bogini swoje ostatnie jajo. Na pamiątkę tego wydarzenia raz w roku, na wiosnę, zając znów może znieść jajo – i jest ono kolorowe.
To właśnie takiego jajka szukają dzieci, gdy po śniadaniu wychodzą przed dom, by szukać prezentów od wielkanocnego zajączka. Zazwyczaj chowa się je w trawie, w ogrodzie u tego członka rodziny, który ogrodem dysponuje. Ale w tym roku z powodu pandemii koronawirusa nie ma takiej możliwości – jajko więc należy ukryć gdzieś w domu. W środku są słodycze i drobne upominki.
Innym wielkanocnym zwyczajem jest wojna na jajka. Grający biorą po jednej pisance i zderzają je czubkami. Wygrywa ten, którego jajko nie pęknie. przegrany zaś musi swoje stłuczone jajko zjeść.
