Trybunał Konstytucyjny zadecydował, że obowiązujący dotychczas przepis ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, zgodnie z którym RPO miał pozostawać na stanowisku po zakończeniu kadencji do czasu wyboru nowego rzecznika – jest niezgodny z Konstytucją.
Jak informuje Onet.pl, prezes Julia Przyłębska ogłosiła, ze przepis przestaje obowiązywać po upływie trzech miesięcy od opublikowania wyroku w Dzienniku Ustaw. Natomiast sędzia sprawozdawca Stanisław Piotrowicz uzasadniając wyrok TK podkreślił, że nie chodzi tu ani o konkretnego RPO, ani o jego urząd, tylko o zachowanie zgodności z prawem. Bo skoro kadencja RPO ma trwać 5 lat – to tyle powinna trwać, nie dłużej. I to założenie dotyczy także wszystkich innych organów, których kadencje określone są w konstytucji. Teraz, zdaniem sędziego, w ciagu trzech miesięcy powinna zostać uchwalona ustawa, które doprecyzuje, co należy zrobić w sytuacji, gdy urząd RPO nie jest obsadzony przez jakiś czas.
Warto jednak zauważyć, że obecny RPO Adam Bodnar nie pełni swojej funkcji dlatego, że chciał sobie przedłużyć kadencję niezgodnie z prawem, ale dlatego, że od września ubiegłego roku, czyli od czasu, gdy skończyła mu się ta kadencja, parlament nie jest w stanie wybrać nowego rzecznika.
Zgodnie z prawem RPO powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. Jeśli jednak Senat odrzuci kandydaturę, Sejm musi przedstawić innego kandydata na to stanowisko. I to się od ponad siedmiu miesięcy nie udaje. KO, Lewica i Polska 2050 Szymona Hołowni dwukrotnie zgłaszały mec. Zuzannę Rudzińska-Bluszcz, ale posłowie PiS nie poparli jej kandydatury. Za trzecim razem Sejmowi udało się wybrać RPO – wiceszefa MZS, Piotra Wawrzyka. Ale tę kandydaturę odrzucił Senat. Teraz kandydatem jest poseł Bartłomiej Wróblewski z PiS i dziś posłowie będą debatować nad tą kandydaturą. Czy uda się tym razem wybrać RPO? Można w to wątpić.
Można więc odnieść wrażenie, że przez uznanie przepisu ustawy o RPO za niezgodny z Konstytucją TK chce nie tylko pozbyć się Adama Bodnara, który jako rzecznik niejeden raz dał się trybunałowi i innym organom władzy we znaki – ale też zmusić Sejm, by wreszcie wybrał nowego Rzecznika Praw Obywatelskich.
Warto dodać, że w składzie TK orzekali Julia Przyłębska, Stanisław Piotrowicz, Justyn Piskorski, Bartłomiej Sochański i Wojciech Sych. Adam Bodnar wystąpił z wnioskiem o wyłączenie z orzekania Julii Przyłębskiej i Stanisława Piotrowicza ze względu na wątpliwości co do ich bezstronności, a także Justyna Piskorskiego, ponieważ jest on jego zdaniem nieuprawniony do orzekania w TK. Ale jego wniosek został odrzucony.
Ostatecznie prezes Przyłębska uznała sprawę za wyjaśnioną i odroczyła wydanie orzeczenia do 15 kwietnia.
Z orzeczeniem TK nie zgadza się prof. Andrzej Zoll. Jak wyjaśnił Onetowi, TK powinien w tej sytuacji zająć się sprawa podstawową, czyli naruszeniem prawa przez parlament, bo to on powinien wybrać nowego RPO przed upływem kadencji obecnego rzecznika. Czyli przed 9 września ubiegłego roku. A zakwestionowany przez TK art. 3 ust. 6 ustawy o RPO ma oparcie w treści Konstytucji – umożliwia funkcjonowanie instytucji RPO w sytuacji, gdy parlament nie wywiąże się ze swojego obowiązku. Bo według Konstytucji nie może być przerwania ciągłości instytucji RPO.
Zdaniem profesora Zolla cała ta misterna konstrukcja jest zdecydowanie grą polityczną, bo ma jeszcze jedno zadanie: wyeliminowanie Senatu z dalszej rozgrywki o RPO. Bo jeśli o dalszym funkcjonowaniu urzędu ma rozstrzygnąć ustawa, to może zadecydować o tym sam Sejm – a w nim partia rządząca ma większość.
Bój o RPO podsumował też prof. Marcin Matczak, prawnik i wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego: “Od 6 lat słyszymy, że największym problemem polskiej praworządności jest to, że postkomunistyczni sędziowie zasiadają w Sądzie Najwyższym. Dzisiaj postkomunistyczny prokurator zlikwidował demokratyczną instytucję wolnej Polski. Usłyszymy zapewne, że jest to triumf państwa prawa”.
