Wolność to pojęcie wzniosłe i zabarwione pozytywną emocją, ale też wieloznaczne i trudne do zdefiniowania. Twórcy wystawy, którą od niedzieli można oglądać w CK Zamek, uważają, że – przede wszystkim – wolność to dopiero początek. Dlaczego?
Wolność nie jest wbrew pozorom pojęciem, które łatwo zdefiniować – mimo że dla rozwiniętego społeczeństwa określenie wolności i jej granic jest pojęciem kluczowym. Skąd to wiemy? Choćby z nauki historii, gdzie co i rusz natykamy się na bohaterów bardziej lub mniej pozytywnych, którzy o tę wolność walczyli, bronili jej i usiłowali ją definiować. W różny sposób: od wolności rozumianej najbardziej bezpośrednio, czyli braku niewoli, uwięzienia poprzez wolność narodów, której chyba w Polsce zbytnio tłumaczyć nie trzeba – aż po wolność wewnętrzną jednostki pozwalającą człowiekowi na bycie sobą i życie w sposób, który mu najbardziej odpowiada.
Program „Pochwała wolności”, przygotowany przez CK Zamek w ramach obchodów 100. rocznicy odzyskania niepodległości, jest formą udziału w dialogu na temat rozumienia idei wolności.
“Uważamy, że dyskusja na temat sposobu jej pojmowania powinna trwać nieustannie” – twierdzą organizatorzy wystawy. – “Powinna uwzględniać różne punkty widzenia, ścierające się interesy, a przede wszystkim potrzeby grup mniejszościowych, którym sama niezależność państwowa i demokratycznie wyłaniana władza nie gwarantują automatycznie dostępu do pełni praw obywatelskich”.
W tradycji polskiej pojęcie wolności odnosi się przede wszystkim do doświadczenia zaborów. Konsekwencje wynikające z historii w dużej mierze określają narrację dominującą podczas obchodów 100. rocznicy powrotu naszego kraju na mapę Europy. W takim ujęciu byt narodu i pomyślność polskiego etnosu są wartością nadrzędną, spychającą na dalszy plan zagadnienia dotyczące praw jednostki i wolności obywateli. Zdajemy sobie sprawę, podobnie jak pokolenie przełomu XIX i XX wieku, że bez niepodległej ojczyzny – w której swobodnie może rozwijać się tożsamość kulturowa, język i narodowa wspólnota – nie może być mowy o pełnej wolności. Niemniej niezależność państwowa jest dla nas warunkiem pierwotnym, koniecznym, lecz niewystarczającym dla urzeczywistnienia pełni idei wolnościowych.
Bohaterowie wystawy „Wolność to dopiero początek” wiedzieli, że państwo polskie trzeba będzie urządzać od nowa, uwzględniając wyzwania społeczne i polityczne swoich czasów. Przypominamy postaci z tamtego okresu, nie skupiając się jednak na panteonie niepokornych, wyklętych, nieskazitelnych bohaterów. Pokazujemy osoby starające się budować ideę wspólnoty, która dba o równość szans wszystkich obywateli, udzielając przede wszystkim wsparcia najsłabszym. Rozumienie idei wolności, które pragniemy propagować w ramach naszego wydarzenia, nie skupia się zatem na „pilnowaniu niepodległości”. Dzisiejsza Polska nie jest szczególnie narażona na utratę suwerenności. Mobilizacja i kreowanie zewnętrznych i wewnętrznych wrogów staje się natomiast wygodnym narzędziem ograniczania praw i wolności obywateli.
Bohaterki/bohaterowie wystawy:
Justyna Budzińska-Tylicka (1867-1936) – lekarka, działaczka feministyczna i społeczna; Oskar Bielawski (1891-1973) – lekarz, reformator polskiej psychiatrii; Adam Ciołkosz (1901-1978) – działacz polityczny; Jadwiga Dziubińska (1874-1937) – pedagożka, posłanka na Sejm Ustawodawczy, założycielka wielu szkół rolniczych; Janusz Korczak (1878 lub 1879-1942) – lekarz, pedagog, pisarz, publicysta i działacz społeczny; ks. Antoni Jan Ludwiczak (1878- 1942) – działacz oświatowy i polityczny, twórca potęgi Towarzystwa Czytelni Ludowych; Romuald Mielczarski (1871-1926) – działacz spółdzielczy, twórca m.in. Związku Spółdzielni Spożywców RP „Społem”; Józef Polak (1857-1928) – lekarz higienista, działacz społeczny; Helena Redlińska (1879-1954) – twórczyni polskiej pedagogiki społecznej; Stefania Sempołowska (1869-1944) – nauczycielka i działaczka oświatowa, publicystka; Szymon Starkiewicz (1877-1962) – – lekarz pediatra, twórca pierwszego w Polsce sanatorium dla dzieci chorych na gruźlicę kości, Antoni Zdanowski (1895 1948) – działacz związkowy, jeden z założycieli Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej.
Wystawa „Wolność to dopiero początek” jest próbą propagowania świadomej, budującej wspólnotę aktywności w sferze publicznej, zabiegającej o prawo do godnego życia jej członków. Wiele z dzisiejszych problemów związanych z dostępem do pełni praw obywatelskich obecnych było również w czasach odbudowywanej – po okresie zaborów – państwowości polskiej.
Sala Wystaw, wtorek-niedziela, g.12-20, wstęp wolny
Mat. pras. CK Zamek el
