czwartek, 28 marca, 2024

Poznań: Jak poprawić jakość powietrza w mieście?

Oczywiście dbając o to, by było w nim jak najwięcej zieleni – to wie każdy. Ale już nie każdy wie, że także odpowiednie zaplanowanie zieleni może poprawiać jakość powietrza.

Z roku na rok zwiększa się liczba ludzi zamieszkujących obszary miejskie w Europie i w Polsce. Szacuje się, że do 2050 roku aż 75% światowej populacji będzie mieszkać w miastach. Zwiększa się tym samym liczba osób bezpośrednio zagrożonych podwyższonymi poziomami zanieczyszczeń powietrza.

W Polsce rocznie umiera około 45-50 000 ludzi w związku z zanieczyszczeniem powietrza, co stanowi około 12% zgonów ogółem.

– Dotyczy to najczęściej terenów zurbanizowanych, gdzie wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka jest większy. Bazując na stężeniach pyłu zawieszonego Światowa Organizacja Zdrowia zaliczyła aż 23 polskie miasta do 50 najbardziej zanieczyszczonych obszarów Europy – tłumaczą prof. dr hab. Klaudia Borowiak i dr inż. Marta Lisiak-Zielińska z Katedry Ekologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. – Na szczycie listy znalazły się ex-aequo dwa duże miasta – Kraków (Polska) i Mediolan (Włochy), a z małych miast wskazano Godów w Polsce i Dolni Lutyne w Czechach.

Miasta nie można jednak rozpatrywać jako równomiernej powierzchni o takim samym poziomie zanieczyszczeń powietrza. Na poziom i rozprzestrzeniania zanieczyszczeń w mieście wpływa wiele czynników.
– Głównym czynnikiem jest aktualna struktura użytkowania terenu, jak również planowane zagospodarowanie przestrzenne obszarów – wymienia prof. Borowiak. – W szczególności dotyczy to przekształcania terenów zieleni w obszary zabudowane, kompleksy przemysłowe, obszary rolnicze czy centra handlowe.

Obszary zabudowane wpływają na zmianę rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, ale również same stanowią ich poważne źródło. Poziom emisji zanieczyszczeń do atmosfery jest z reguły wyższy na terenach o niskiej rozproszonej zabudowie, gdzie do ogrzewania domów stosowane są niskiej jakości paliwa kopalne. Na tych obszarach można zauważyć zwiększone zanieczyszczenie powietrza rano i wieczorem, co związane jest ze sposobem ogrzewania domów. Innym przykładem terenu o zwiększonej emisji zanieczyszczeń są drogi, które w przestrzeni miasta tworzą gęstą sieć.

Na poziom zanieczyszczeń powietrza można wpłynąć nie tylko poprzez redukcję emisji, ale również poprzez czynniki ograniczające ich rozprzestrzenianie. Duże znaczenie ma tu współczynnik szorstkości terenu.
– Tereny zieleni (w każdej formie – park, zieleń przydrożna, zieleń w ogródkach przydomowych, nawet zieleń na cmentarzach) mają ogromne znaczenie nie tylko dla pochłaniania zanieczyszczeń, ale również dla rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w mieście. Rośliny są barierami, filtrami i depozytorami zanieczyszczeń powietrza – tłumaczy dr inż. Marta Lisiak-Zielińska. – Bardzo ważne jest zatem odpowiednie zaplanowanie i udział roślinności na terenie miast.

Z drugiej strony układ terenów zieleni może wpływać również na zwiększenie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń powietrza – na przykład wysokie drzewa posadzone wzdłuż ulic mogą zwiększać efekt kanionu ulicznego i tym samym przyczynić się do zwiększonego zanieczyszczenia powietrza w innych rejonach miast. Jak tego uniknąć?

– W celu efektywnego minimalizowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń oraz ich pochłaniania ważne jest w planowaniu terenów zieleni zastosowanie się do zasady od „niskiego do wysokiego” – tłumaczą naukowczynie z Katedry Ekologii i Ochrony Środowiska UPP. – Taka zasada zwiększa powierzchnię chłonną oraz zabezpiecza przed wywiewaniem zanieczyszczeń na inne obszary w mieście.

Kolejny ważnym elementem w ograniczaniu i zmniejszaniu zanieczyszczenia powietrza w mieście jest stosowanie gatunków roślin, które będą pochłaniały zanieczyszczenia. Ważne jest zatem proponowanie gatunków odpornych na zanieczyszczenia miejskie (nie tylko powietrza, ale również gleby i wody), które mają odpowiednio dużą powierzchnię pochłaniania, a przy okazji będą stanowić istotny element estetyczny architektury miejskiej. Warto też zaplanować gatunki rodzime, które mają duże znaczenie w ekosystemie miejskim i poza nim.

Wiele zanieczyszczeń powietrza jest monitorowanych przez instytucje zajmujące się ochroną środowiska i ochroną zdrowia. Znając aktualny poziom zanieczyszczeń, jak również zasady planowania obszarów zieleni oraz ich właściwości pochłaniania zanieczyszczeń powietrza można znacząco wpłynąć na komfort życia mieszkańców poprzez polepszenie jakości powietrza i zwiększenie przyjemności z przebywania na „świeżym powietrzu”.

UPP, el

Strona głównaLifestylePoznań: Jak poprawić jakość powietrza w mieście?